Köy köy dolaşarak dengbêjlerin sesini bugüne taşıdı

Urfa’nın Kapaklı Pasajı’ndaki 1 metrekarelik dükkânda kaset satarak müzikle ilişkilenen Mehmet Klay, 40 yıldır dengbêjlik başta olmak üzere müziğe olan ilgisinin hiç dinmediğini belirtti. 80’li yıllarda tüm baskılara rağmen dengbêjlik kültürünün yok olmaması için köy köy dolaşıp dengbêjlerin stranlarını kayıt altına alarak halka ulaştırdığını ifade eden Klay, bölgede dengbêjler başta olmak üzere yerel sanatçılardan aldığı ve gözü gibi baktığı yüzlerce kaseti hala arşivinde bulunduruyor. Kürtçe kaset sattığı için 12 Eylül Askeri Darbesi'nde tutuklanarak 1 yıl 8 ay kaldığı Diyarbakır Cezaevi’nde ağır işkencelere maruz kalan Klay, darbenin ve sonrasındaki devlet politikasının bölgede dengbêjliği bitirme noktasına getirdiğini ifade etti. 

DENGBÊJLER KASETLERİNİ KUYULARDA SAKLADI

Dengbêjlerin 12 Eylül'de kasetlerini devletten korumak için poşetlere sarıp aylarca kuyularda sakladığını belirten Klay, devlet baskısının oluşturduğu korkunun dengbêjliğin yeni nesillere aktarılamamasını beraberinde getirdiğini söyledi. Dengbêjlerin eserlerinde toplumsal sorun ve sıkıntılara vurgu yaptığını belirten Klay, dengbêjliğin dinlerken eğittiğini kaydetti.

'SANAT HALK İÇİN YAPILIRDI'

Dengbêjlerin çirkin olan şeyleri bile söylemleri ile güzel hale getirdiklerini ve bunun muazzam bir şey olduğunu belirten Klay, günümüzde bunu yapabilen sanatçıların kalmadığını söyledi. Dengbêj Baki Xido’nun 3 gün boyunca durmadan, günlük temel ihtiyaçlarından geri kalan vaktinin tamamında sürekli stran okuduğunu söyleyen Klay, Baki Xido gibi birçok ünlü dengbêjin devlet baskısıyla yok olduğunu ifade etti. Kavalıyla bütünleşen Bilurvan Huso lakaplı ünlü dengbêjin koca bir orkestraya bedel olduğunu dile getiren Klay, “Bilurvan Huso, kendisine yapılan yanlışı anında beste yapıp düğünde yüzlerce insana okurdu ve yanlış yapanı utandırırdı” dedi. Kürt sanatçı Ayşe Şan’ın da darbeden nasibini aldığını belirten Klay şöyle devam etti: “O zamanlar Ayşe Şan’ın plakları İbrahim Tatlıses’ten daha fazla satardı. Ancak Ayşe Şan aslından vazgeçmeyip, asimile olmadığı için her zaman devletin baskısı altındaydı.” Günümüzde sanat üzerindeki baskının hala devam ettiğini ve kalemlerin özgürce hareket edemediğini sözlerine ekleyen Klay, “Geçmişte sanat halk için yapılırdı, ancak günümüzde devlet izin verdiği ölçüde yapılıyor” dedi.

‘SANAT, DARBELERLE BÜYÜK YARA ALDI’

Mehmet Klay ile beraber Kürtçe müzik programı yapan Kürt sanatçı Hozan Beşir ise, günümüzde dengbêjlerin yetişememesinin sebebini, eski edebi ve sanatsal ortamların olmamasına bağladı. Geçmişte gençlerin yaşlıların anlattığı çirokları (hikaye) dinlediğini ve onlardan beslendiğini dile getiren Beşir, popüler kültürün dengbêjliğin yanı sıra Kürt halkının edebiyatı ve kültürü üzerinde olumsuz etki yarattığını söyledi. Beşir, “Sistem popüler kültürü istediği gibi yönlendirerek halkı zehirliyor. Darbe zihniyeti hala devam ediyor. Sözde demokrat bir ülke diye geçiniyoruz, ancak bu topraklardan çıkan birçok sanatçı hala bu ülkeye alınmıyor” diye konuştu.

HABER:MERKEZÄ° Ä°BRAHÄ°M UYGUR